Αυτοδιοικητική και πληθυσμιακή πορεία του οικισμού από την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς (1912) μέχρι σήμερα

Έρευνα του γεωπόνου Κώστα Μπρούζα

Στην παρούσα έρευνα παρουσιάζεται ο όμορφος και φιλόξενος οικισμός το Αμούρι Ελασσόνας.

Το Αμούρι βρίσκεται νοτιοδυτικά της Ελασσόνας, λίγα χιλιόμετρα αριστερά του παλαιού δρόμου Λάρισας Ελασσόνας σε υψόμετρο 170 μέτρα.

Είναι ένα συμπαθέστατο χωριό με ευπροσήγορους και φιλόξενους κατοίκους, κτισμένο στην αριστερή όχθη του ομηρικού ποταμού Τιταρήσιου. Είναι περήφανο για τους φημισμένους υδρόμυλους και τα ξακουστά υδροτριβεία του. Οι οικογενειακές αυτές επιχειρήσεις, αιώνες πρόσφεραν και προσφέρουν ακόμη και σήμερα άοκνα τις πολύτιμες υπηρεσίες τους στους κατοίκους της Ποταμιάς και όχι μόνο.

Το χωριό διαθέτει σπουδαία αξιοθέατα όπως τον περικαλλή ναό της Αγίας Παρασκευής, που τιμάται πανηγυρικά κατά την ομώνυμη εορτή, τα περίλαμπρα εξωκλήσια, το κονάκι με τα πολλά δωμάτια του Οθωμανού γαιοκτήμονα διοικητή της ευρύτερης περιοχής, τη δημοφιλή πηγή νερού στο «Γιαλί» απ’ όπου, καθώς λέγεται από τους ντόπιους, θα υδρευόταν επί θητείας του Βελή Πασά (γιου του Αλή Πασά) ο Τύρναβος και άλλα όμορφα τοπία εκατέρωθεν του Τιταρήσιου ποταμού.

Εμφανή λείψανα του υδρευτικού αυτού αγωγού παρατηρούνται και σήμερα σε πολλά σημεία του δημόσιου δρόμου Αμούρι-Τύρναβος. Ο υδραγωγός τελικά δεν «μακροημέρευσε», διότι όταν ο Αλή Πασάς έπεσε στη δυσμένεια του Σουλτάνου ο ίδιος ως γνωστόν δολοφονήθηκε, οι δε απόγονοί του εκτελέστηκαν ή οδηγήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη κατά το έτος 1922. Σπουδαία έρευνα για το μεγάλο αυτό έργο έκανε και δημοσίευσε στο Θεσσαλικό Ημερολόγιο ο εξαίρετος ερευνητής Κώστας Θεοδωρόπουλος.

Το αξιομνημόνευτο αυτό χωριό, γνωστό και ως «Χωριό της Αγάπης», ανέδειξε σπουδαίους επιστήμονες (δικηγόρους, οικονομολόγους, εκπαιδευτικούς, γεωτεχνικούς κ.ά.) και τεχνικούς συνάμα, οι οποίοι τίμησαν με τις υπηρεσίες και τα έργα τους όχι μόνο το χωριό αλλά και το πανελλήνιο. Ανέδειξε αξιόλογους συγγραφείς όπως είναι ο νομικός Δημήτριος Μπέλλος, ο Κουλώτσιος Δημήτριος και άλλοι. Ιδιαίτερα ο Δημήτριος Μπέλλος συνέγραψε, μαζί με πολλά άλλα, το εξαίρετο βιβλίο «Ενθυμήσεις» στο οποίο με πολύ γλαφυρό, συναισθηματικό και ελκυστικό τρόπο περιγράφει γεγονότα, καταστάσεις και πρόσωπα του πρόσφατου και απώτερου παρελθόντος του Αμουρίου με στοιχεία της ιστορίας της Ποταμιάς που πολλοί από μας δεν γνωρίζαμε. Το Αμούρι ανέδειξε και πολύ καλούς ποδοσφαιριστές, όπως τους δημοφιλείς τερματοφύλακες Μανασσή Ευριπίδη και Τσιώρη Δημήτριο, τους φημισμένους στην ευρύτερη περιοχή παίκτες Γιώργο Πάκα και Γιάννη Κουλώτσιο και πολλούς άλλους σπουδαίους ανθρώπους στο ευρύτερο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Εισαγωγή

Συμβαίνει στα ίδια ή σε διαφορετικά ΦΕΚ, πηγές που κυρίως στηρίχτηκε η έρευνά μας, οι οικισμοί να αναφέρονται άλλοτε ως χωρία και άλλοτε ως συνοικισμοί ή οικισμοί και τα ονόματά τους, πολλές φορές, να είναι διαφορετικά γραμμένα χωρίς να υπάρχει επαρκής ερμηνεία.

Τα λάθη αυτά ή οι παραλείψεις οφείλονται κυρίως στον γραφικό χαρακτήρα του εκάστοτε γραμματέα της Κοινότητας καθώς και σε άλλους λόγους.

Από την απογραφή του 1940 και μετά, άρχισε να αποκαθίσταται σταδιακά με νεότερα ή διορθωτικά ΦΕΚ η ορθή γραφή και εκφορά των ονομάτων των οικισμών και των διοικητικών σχηματισμών.

Αξίζει να σημειωθεί πως στην περίπτωση του Αμουρίου δεν παρατηρήθηκαν παραποιήσεις του ονόματός του στα ΦΕΚ και στις απογραφές.

Κατά τη μεταγραφή, σε πολλές περιπτώσεις καταγράφτηκαν αυτούσια ή σε εισαγωγικά τα «λανθασμένα» οικωνύμια, ή ολόκληρες παράγραφοι όπως τότε είχαν τυπωθεί.

Το Αμούρι Ελασσόνας

Έτος 1913. Στην απογραφή του 1913 αναφέρεται με το όνομα Αμούρι με 317 κατοίκους (176 άρρενες και 141 θήλεις) υπαγόμενο στην Δ’ Υποδιοίκηση Ελασσώνος του νομού Κοζάνης (ΦΕΚ 112Α/28.3.1915).

Έτος 1915. Η τέως υποδιοίκησις Ελασσώνος (εκτός από τα «χωρία» Δεσκάτη και Άγιος Γεώργιος, Σέλισμα, Παρασκευή, Παλαιά Τσούκα, Λουτρός, Κρανιά, Πιτσούγκια και Μπεσεριτσά τα οποία προσαρτήθηκαν στην υποδιοίκηση Γρεβενών του νομού Κοζάνης) αποσπάται από τον νομό Κοζάνης και «προστίθεται εις τον νομόν Λαρίσης» (ΦΕΚ 120Α/1.4.1915).

Έτος 1919. «Ο συνοικισμός (σ.σ. αντί οικισμός) Δομένικον» αναγνωρίζεται Κοινότητα «υπό το όνομα «Κοινότης Δομενίκου» και έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν (σ.σ. αντί οικισμόν)». Με την Κοινότητα Δομενίκου ενώνονται οι συνοικισμοί (σ.σ. αντί οικισμοί) Αμούρι, Μυλόγουστα, και Κονιατσή της επαρχίας Ελασσόνος, του νομού Λαρίσης (ΦΕΚ 3Α/7.1.1919).

«Αναγνωρίζεται ως κοινότης ο συνοικισμός (σ.σ. αντί οικισμός) Αμούρι, της πρώην Υποδιοικήσεως Ελασσόνος, υπό το όνομα «Κοινότης Αμούρι» και έδραν τον ομώνυμον συνοικισμόν (σ.σ. αντί οικισμόν), αποσπώμενον της κοινότητος του Δομενίκου, …» (ΦΕΚ 185Α/24.8.1919).

Σημειώνεται ότι ο χρόνος ίδρυσης της επαρχίας Ελασσόνας δεν εντοπίστηκε.

Έτος 1920. Στην απογραφή του 1920 αναφέρεται με το όνομα Αμούρι με 293 κατοίκους (159 άρρενες και 134 θήλεις) υπαγόμενο στην Κοινότητα Αμουρίου, του Τμήματος Υποδιοικήσεως Ελασσόνος, του νομού Λαρίσης (ΦΕΚ 244Α/27.12.1921. Απογραφή 18.12.1920).

Σημείωση: το παραπάνω ΦΕΚ, άγνωστο γιατί, αναφέρει Τμήμα Υποδιοικήσεως Ελασσόνος αντί επαρχία Ελασσόνος.

Έτος 1928. Στην απογραφή του 1928 αναφέρεται με το όνομα Αμούρι με 374 κατοίκους (201 άρρενες και 173 θήλεις), (ΓΣΥΕ. Απογραφή 15-16 Μαΐου 1928).

Από το 1928 μέχρι και το 1998 υπάγεται συνεχώς στην επαρχία Ελασσόνος του νομού Λαρίσης.

Έτος 1940. Στην απογραφή του 1940 αναφέρεται με το όνομα το Αμούριον  με 463 κατοίκους (228 άρρενες και 235 θήλεις), (ΓΣΥΕ. Απογραφή 16.10.1940, έκδοση 1950).

Στις επόμενες απογραφές και τα δημόσια έγγραφα, αναφέρεται συνεχώς με το όνομα το Αμούριον.

Έτος 1951. Στην απογραφή του 1951 εμφανίζεται με 542 κατοίκους (ΦΕΚ 167Α/31.7.1954. Απογραφή 7.4.1951).

Έτος 1961. Στην απογραφή του 1961 εμφανίζεται με 547 κατοίκους (ΦΕΚ 16Β/19.01.1962. Απογραφή 19.03.1961).

Έτος 1971. Στην απογραφή του 1971 έχει 459 κατοίκους (ΦΕΚ 225Β/14.3.1972. Απογραφή 14.03.1971).

Έτος 1981. Στην απογραφή του 1981 έχει 461 κατοίκους (ΦΕΚ 370Β/14.6.1982. Απογραφή 5.4.1981).

Έτος 1991. Στην απογραφή του 1991 έχει 454 κατοίκους (ΦΕΚ 882Β/6.12.1993. Απογραφή 17 Μαρτίου 1991).

Έτος 1997. Ο οικισμός το Αμούριον της επαρχίας Ελασσόνος, του νομού Λαρίσης αποσπάται από την Κοινότητα του Αμουρίου, η οποία καταργείται με τον νόμο Καποδίστριας, και προσαρτάται στον συνιστάμενο Δήμο Ποταμιάς με έδρα το Βλαχογιάννιον (ΦΕΚ 244Α /4.12.1997).

Έτος 1999.  Οι επαρχίες ως μονάδες της διοικητικής διαίρεσης της χώρας καταργούνται από 1ης Ιανουαρίου 1999 (ΦΕΚ 244Α /4.12.1997, άρθρο 19).

Έτος 2001. Στην απογραφή του 2001 αναφέρεται ως οικισμός με 428 κατοίκους, υπαγόμενος στο Δημοτικό Διαμέρισμα Αμουρίου του Δήμου Ποταμιάς, του νομού Λαρίσης (ΦΕΚ 715Β/12.6.2002. Απογραφή 18.3.2001).

Έτος 2006. Το Δημοτικό Διαμέρισμα Αμουρίου ονομάζεται Τοπικό Διαμέρισμα Αμουρίου του Δήμου Ποταμιάς, του νομού Λαρίσης σύμφωνα με το ΦΕΚ 114Α/8.6.2006.

Έτος 2010.

Ο Δήμος Ποταμιάς καταργείται και υπάγεται στον νεοσυσταθέντα διευρυμένο Δήμο Ελασσόνας (με έδρα την Ελασσόνα), του νομού Λάρισας (ΦΕΚ 87Α/7.6.2010).

Το Αμούριον σύμφωνα με το νεότερο ΦΕΚ 1292Β/11.8.2010 υπάγεται στην Τοπική Κοινότητα Αμουρίου (πρώην Τοπικού Διαμερίσματος Αμουρίου), της Δημοτικής Ενότητας Ποταμιάς, του Δήμου Ελασσόνας, της Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας (όπως αποκαλείται πλέον ο νομός Λάρισας).

Έτος 2011. Στην απογραφή του 2011 αναφέρεται με 308 κατοίκους (ΦΕΚ 699Β/20.3.2014) υπαγόμενο, σύμφωνα με τα ΦΕΚ 87Α/7.6.2010 και 1292Β/11.8.2010, στην Τοπική Κοινότητα του Αμουρίου, της Δημοτικής Ενότητας Ποταμιάς, του Δήμου Ελασσόνας, της ΠΕ Λάρισας.

Έτος 2019. Η Τοπική Κοινότητα Αμουρίου, σύμφωνα με το ΦΕΚ 1327Α/19.4.2019, αποκαλείται πλέον Κοινότητα Αμουρίου.

Οριστικά στοιχεία της απογραφής του 2021 για τους οικισμούς δεν εντοπίστηκαν.

Επίλογος – σχόλια

Στις απογραφές του 1913, 1920 και 1928 το όνομα του οικισμού αναγράφεται χωρίς άρθρο. Μέχρι και την απογραφή του 1951 αναφέρεται ως «χωρίον» ενώ στις μετέπειτα απογραφές αναφέρεται ως οικισμός.

Στην απογραφή του 1940 αναφέρεται ως «το Αμούριον».

Στην απογραφή του 1951 και εντεύθεν δεν αναγράφονται πλέον οι αριθμοί των αρρένων και θηλέων ατόμων.

Από το 1928 μέχρι και το 1998 υπάγεται, ως αυτοτελής κοινότητα, συνεχώς στην επαρχία Ελασσόνος του νομού Λαρίσης. Μετέπειτα, υπάγεται με διάφορους επιθετικούς προσδιορισμούς στο όνομά του (δημοτικό ή τοπικό Διαμέρισμα ή τοπική Κοινότητα Αμουρίου) στον καποδιστριακό δήμο Ποταμιάς, και τέλος ως Κοινότητα στον νεοσυσταθέντα διευρυμένο Δήμο Ελασσόνας της ΠΕ Λάρισας όπου ανήκει μέχρι σήμερα.